Biegunka pszczół sensu stricto nie jest chorobą. Jest to bowiem reakcja zdrowego organizmu pszczoły na przepełnienie odbytnicy nadmierną masą kału. Przepełnienie odbytnicy może występować w drugiej połowie zimy lub pod koniec jesieni, w lecie w okresie długotrwałych chłodów lub niepogody, tj. wtedy gdy pszczoły muszą przez dłuższy czas przebywać w ulu. Etiologia. Przyczyny wystąpienia biegunki są różnorodne. Najważniejszą rolę odgrywa: ciężkostrawny pokarm, przegrzańie lub nadmierne ochłodzenie wnętrza ula, niepokojenie zimującej rodziny, utrata matki, nadmierna wilgotność w ulu. Patogeneza. U pszczół przebywających w ulu odbytnica pełni rolę magazynu kału, z którego jest opróżniana w czasie lotów oczyszczających (wiosna) lub zwykłych lotów roboczych. Po przekroczeniu obciążenia progowego, gdy zawartość kału w odbytnicy wynosi ponad 46% masy ciała pszczoły, dochodzi do automatycznego opróżnienia jelita. Im później zostanie przekroczone obciążenie progowe odbytnicy masami kału, tym szansa oddania kału poza ulem jest większa. Czas wystąpienia obciążenia progowego zależy od jakości spożywanego pokarmu, długości lotów oraz czasu przebywania pszczół w ulu. Pokarmy ciężkostrawne (miody złej jakości oraz miody spadziowe), zawierające duże ilości niestrawionych składników, szybko obciążają jelito proste, hamują proces wchłaniania wody, co w konsekwencji prowadzi do biegunki. Nadmierne przegrzanie wnętrza ula pociąga za sobą rozwiązanie kłębu, rozłażenie się pszczół po plastrach i zwiększenie spożycia pokarmu. Obniżenie temperatury w kłębie zwiększa również spożycie pokarmu w celu wyrównania strat cieplnych. Końcowym efektem nadmiernego zużycia pokarmu jest przepełnienie odbytnicy i biegunka. Osierocenie rodziny, podobnie jak zbyt wczesne czerwienie młodej matki powoduje niepokojenie rodziny ze wszystkimi dalszymi konsekwencjami. Również niepokojenie pszczół przez myszy, ptactwo, silny wiatr itp. wpływa na występowanie biegunek. Objawy. Wnętrze ściany ula, ramki i plastry są poplamione rzadkim kałem koloru brązowego o nieprzyjemnym zapachu. Ciemnobrązowe lub jasnobrązowe plamy zeschniętego kału występują na daszku, ścianach zewnętrznych ula i deseczce wylotowej. W trakcie, zimowli obserwuje się wylatywanie z ula pszczół o rozdętych pasiastych odwłokach, z których przy lekkim naciśnięciu wytryskuje płynny kał. Chora rodzina jest bardzo wrażliwa na obniżenie temperatury i często zamiera w trakcie zimowli. Dennicę pokrywają martwe pszczoły pozlepia- ne masami kałowymi Rozpoznanie. Przy masowym wystąpieniu biegunki, rozpoznanie choroby na podstawie objawów klinicznych, szczególnie pod koniec zimowli i po okresach dłużej trwającego ochłodzenia nie nastręcza trudności. Leczenie. Postępowanie lecznicze jest uzależnione od pory roku. Gdy biegunka wystąpi w zimie, należy przeprowadzić oblot pszczół w ogrzanym pomieszczeniu oraz wymienić zapasy pokarmu na miód kwiatowy lub syrop cukrowy. Plastry silnie powalane kałem należy usunąć z ula i przetopić. Przy wystąpieniu biegunki pod koniec zimowli lub w ciepłej porze roku wskazane jest przesiedlenie rodziny do ula na świeże plastry z równoczesnym podkarmieniem rodziny ciepłym syropem cukrowym lub sytą. Zapobieganie. Zimowanie rodzin silnych w odpowiednio ocieplonych ulach na zapasach jakościowo dobrego pokarmu oraz zapewnienie rodzinie spokoju zapobiega wystąpieniu biegunki. Zimujące rodziny powinny zawierać dużą liczbę młodych pszczół. Obloty jesienne należy przeprowadzać możliwie jak najdłużej.