Zatrucia herbicydami

Herbicydy stanowią dużą grupę organicznych i nieorganicznych związków chemicznych, które są stosowane do niszczenia chwastów i zbędnej roślinności. Należą tu herbicydy totalne, tj. stosowane do niszczenia wszelkiej roślinności oraz herbicydy selektywne przeznaczone do niszczenia chwastów roślin jednoliściennych łub dwuliściennych. Zwalczanie chemiczne chwastów polega na stosowaniu herbicydów na rośliny lub do gleby. Stosowanie herbicydów na roślinę stanowi niebezpieczeństwo wówczas, gdy preparat jest stosowany na kwitnące uprawy oraz kwitnące chwasty atrakcyjne dla pszczół. Takie sytuacje mają miejsce podczas spóźnionych zabiegów stosowanych przy ochronie zbóż, grochu i bobiku. Spóźnione zabiegi chwastobójcze, przeprowadzane w stadium strzelania źdźbła zagrażają pszczołom. Najpoważniejsze zatrucia występują na plantacjach roślin uprawnych z kwitnącymi chwastami, szcżególnie wtedy gdy w okolicy brak bardziej atrakcyjnych pożytków dla pszczół. Herbicydy różnią się znacznie zarówno pod względem budowy chemicznej jak i toksyczności dla pszczół. Do najbardziej toksycznych należą dwunitroallilofenole, szczególnie pochodne DNBP i paraąuat. Stosunkowo mało toksyczne dla pszczół (IV klasa toksyczności) są pochodne triazynowe, mocznika (Diuron, Linuron), kwasu trójchlorooctowego i pirydazyny. W celu zabezpieczenia pszczół przed zatruciami środkami chwastobójczymi wskazane jest: stosowanie zabiegów agrochemicznych przed zakwitnięciem chwastów, ścisłe przestrzeganie okresu prewencji, przeprowadzanie zabiegów odchwaszczania po zakończeniu lotu pszczół, stosowanie preparatów małotoksycznych lub nietoksycznych. Następujące preparaty stosowane w zwalczaniu chwastów mogą powodować zatrucie pszczół: Aretit II — środek chwastobójczy do opylania, zawiera 40% DNPB. Jest on stosowany do zwalczania chwastów na plantacjach grochu, bobiku i koniczyny. Klasa’toksyczności IV, okres prewencji 7 dni. Szkodliwy dla pszczół nawet w najniższych dawkach. Metylopielik II — zawiera pochodną dwunitroalkilofenolu, klasa toksyczności II, okres prewencji 2 godziny. Gramoksone – zawiera paraquat. Klasa toksyczności II, okres prewencji 5 dni. Toksyczny dla pszczół w stężeniu 100÷1000 ppm. Przy opryskiwaniu lasów okres prewencji wynosi 21 dni. Spośród herbicydów zawierających jako substancję czynną pochodne kwasu metylochlorofenoksyoctowego (MPCA), znajdują powszechne zastosowanie Chwastox płynny 30, Chwastox D i M, Chwastox stały 80, Dikoteks P i Sys 67 ME. Chwastox, Chwastox D i M są stosowane wiosną na zboża ozime w okresie od krzewienia do strzelania w źdźbło. Należą do herbicydów warunkowo szkodliwych dla pszczół. Nie można ich stosować do oprysku roślin kwitnących podczas lotu pszczół oraz na rośliny wilgotne w przypadku gdy pszczoły nie zostały zaopatrzone w odpowiednią ilość wody. W tych przypadkach mogą wystąpić masowe zatrucia. Znane są przypadki o masowych upadkach pszczół po stosowaniu Chwastoxu 30 w ilości 1 g/1. Dikoteks P, Sys 67 ME, Sys 67 MB są stosowane w zabiegach agrochemicznych na zboża jare od ukazania się 5 liścienia do strzelania w źdźbło. Klasa toksyczności IV. Szkodliwe dla pszczół przy przedawkowaniu oraz podczas stosowania na kwitnące chwasty. Pochodne triazynowe zawierają jako substancje czynne atrazynę, symazynę, rzadziej pro- metrynę. Klasa toksyczności IV. Symazyna wchodzi w skład następujących preparatów: Sima- zin 50, Gesatop 50, Hungazin DT, Gesaran 2079. Są one szkodliwe dla pszczół zarówno przy działaniu kontaktowym jak i żołądkowym. LDS0 przy stosowaniu doustnym wynosi około lO^g/pszczołę, dla preparatu nanoszonego na oskórek 2/ug/owad, natomiast przy kontakcie z powierzchnią opryskaną środkiem toksycznym 25 000/ig/100 cm2. Okres prewencji przy opryskiwaniu lasów Gesotopem wynosi 21 dni. Atrazin 50, Gesaprim 50, Hungazin PK zawierające atrazynę należą do IV klasy toksyczności. W lasach opryskiwanych Gesaprimem okres karencji wynosi 21 dni. Gesagard 50 – preparat chwastobójczy do opryskiwania, zawiera 50% prometryny. Stosowany głównie w warzywnictwie, uprawie roślin leczniczych i ozdobnych. Klasa toksyczności IV. Wywołuje zatrucia pszczół przy nieodpowiednim stosowaniu. Afalon – zawiera 50% linuronu. Stosowany do zwalczania chwastów na plantacjach kukurydzy i ziemniaków. Klasa toksyczności IV. Jego toksyczność dla pszczół nie jest w pełni udokumentowana, Aresin – zawiera 50% monolinuronu. Stosowany do ochrony ziemniaków, buraków i fasoli przed chwastami. Klasa toksyczności IV. Tenoran – zawiera 50% chloroksuronu. Jest stosowany na plantacjach warzyw, truskawek i roślin ozdobnych. Patoran — zawiera 50% metobromuronu. W postaci wodnej zawiesiny jest stosowany do zwalczania chwastów w uprawach ziemniaków, kukurydzy i fasoli. Klasa toksyczności IV. Pielik (zawiera 85% soli sodowej 2,4-D), Aminopielik D, M i P wywierają działanie toksyczne przy stosowaniu na uprawy w wyższych dawkach w okresie kwitnienia chwastów. Preparaty zawierające 2,4-D działają toksycznie na drodze pokarmowej (LD50 104,5 jug/pszczołę!. Nie należy ich stosować podczas lotu pszczół. Metylopielik – zawiera dinoseb. Jest silnie toksyczny dla pszczół. LD50 przy działaniu pokarmowym i na oskórek wynosi 0,6. Preparatu nie wolno stosować na dwa dni przed kwitnieniem oraz w czasie kwitnienia roślin. Reglone – zawiera 20% dikwatu, klasa toksyczności III. Nie należy go stosować w okresie kwitnifenia chwastów. Działania trującego nie wywierają herbicydy stosowane w ochronie zbóż, podawane do gleby (Trybunil, Ingran 50), ochrony ziemniaków przed chwastami (Afalon, Aresin, Linuran), buraków (Venzan, Pyramin, Betanal) i rzepaku (Treflan). Zatrucia wywołane przez insektycydy. Insektycydy stanowią grupę środków szeroko stosowanych w ochronie roślin do zwalczania szkodliwych owadów w okresie wegetacji roślin i po zbiorach, oraz do dezynfekcji gleby i magazynów. Insektycydy są stosowane w warunkach polowych głównie w formie płynnej lub pylistej. Większość insektycydów jest toksyczna dla pszczół.