Ocena toksyczności preparatów

Ocena toksyczności preparatów polega na określeniu wielkości dawki LD5 0, tj. zawartości substancji toksycznej, która podana pszczołom powoduje śmierć 50% owadów w grupie doświadczalnej. Podając wartość LD50 należy uwzględnić drogę podania preparatu (doustna, kontaktowa, gazowa). Niekiedy, oprócz zawartości LD50, określa się TD50, tj. czas w którym ginie 50% owadów poddanych działaniu trucizny. Wartość LD50 przy działaniu przez przewód pokarmowy określa się najczęściej, w następujący sposób:reprezentacyjną liczbę pszczół (zbte- raczki i osobno pszczoły nielotne) po 2-godzinnym głodzeniu umieszcza się pojedynczo w szklanych rureczkach (0,6 X 6,0 cm) zatkanych z obydwu stron watą. Każda pszczoła otrzymuje doustnie, za pomocą pipetki, syrop cukrowy zawierający ściśle określoną ilość badanego preparatu. Pszczoły, które po 15 minutach zwracają pobrany pokarm, są eliminowane z badań, pozostałe owady umieszcza się po 10÷20 sztuk w klateczkach zaopatrzonych w naczynko z wodą i pokarmem, inkubuje w temperaturze 25°C, wilgotności względnej 98% przez 48÷72 godziny, a następnie oblicza procent osobników padłych. Wartość LD50 przy działaniu kontaktowym oznacza się albo przez nanoszenie określonych ilości badanego preparatu na oskórek pszczół albo przez umieszczenie pszczół na powierzchni pokrytej uprzednio preparatem. W pierwszym przypadku na ciało uśpionej pszczoły należy nakroplić 1 mm3 wodnego lub acetonowego roztworu badanej substancji. Następnie pszczoły po przeniesieniu do klateczek lub słojów poddaje się inkubacji w temperaturze 25°C. Po 48÷72 godzinnej inkubacji określa się procent owadów padłych. W drugim przypadku badanie przeprowadza się w naczynkach, których dno pokrywa bibuła nasycona odpowiednim stężeniem badanego preparatu. Każda grupa doświadczalna liczy 10÷20 pszczół. Po 3÷4 dniach inkubacji w temperaturze 25°C oblicza się procent pszczół padłych. W każdej z metod należy przebadać od kilkunastu do kilkudziesięciu stężeń stubstancji toksycznej, przy czym wartości graniczne stanowi stężenie LD0 (najniższe stężenie nietoksyczne badanego preparatu) i LDioo (najniższe stężenie toksyczne powodujące śmierć 100% testowanych owadów). Na podstawie uzyskanych wyników oblicza się LD50 wg metody Wierzchowskiego, Karbara lub Lichtifielda i Wilcoxona. Wartości LD50 są podawane albo w jednostkach masy danego związku na owada, na jednostkę masy ciała lub w ppm. Równolegle z oceną toksyczności należy dokonać oceny niebezpieczeństwa zatruć, tj. określić czy preparat w zalecanych przez producenta dawkach i sposobie stosowania może działać w warunkach naturalnych toksycznie na pszczoły oraz jakie czynniki środowiskowe zwiększają ryzyko wystąpienia zatrucia. Niebezpieczeństwo zatruć na drodze pokarmowej jest określane najczęściej wg wzoru Chafligera: gdzie Q —stężenie preparatu stosowanego w ochronie roślin przy użyciu 10001 cieczy na 1 hektar, Q — stężenie preparatu w 10 ml pokarmu powodujące padanie 50% pszczół (w Mg/o wad). Niebezpieczeństwo zatruć na drodze kontaktowej oblicza się ze wzoru: gdzie: Ca1 — dawka środka trującego w mg/100 cm2 stosowanego przy oprysku lub opylaniu, Ct1 – dawka trująca w jug/ml powodująca padanie 50% pszczół. Dokładne dane odnośnie niebezpieczeństwa zatruć można uzyskać również podczas obserwacji pszczół w izolatorach lub w warunkach polowych, przy opryskiwaniu lub opylaniu kwitnących roślin badanym preparatem.