Mikozy czerwia i pszczół

Grzybice pszczół, podobnie jak mikozy innych owadów, zwierząt wyższych i ludzi należą do chorób warunkowo chorobotwórczych. Zapadalność czerwia i pszczół zależy od gatunku i właściwości grzybów, czynników usposabiających, niekiedy stadiów rozwojowych owada oraz odporności naturalnej poszczególnych osobników całej rodziny. Do występowania grzybic usposabia: zaziębienie czerwia, nadmierne przegrzanie rodzin przy braku odpowiedniej wentylacji, powszechne stosowanie środków ochrony roślin, antybiotyków i sulfonamidów. W następstwie profilaktycznego stosowania tych leków, szczególnie sulfatiazolu, streptomycyny i ter- ramycyny, występują zaburzenia w równowadze biologicznej flory przewodu pokarmowego zwłaszcza w okresie zimowli, co stwarza dogodne warunki dla rozwoju grzybów w beztlenowym środowisku przewodu pokarmowego. Sulfonamidy przy tym w wyższych dawkach uszkadzają nabłonek jelita środkowego, przez co umożliwiają wnikanie grzybów do hemocelu, późne podkarmianie rodzin w jesieni syropem cukrowym w celu uzupełnienia zapasów zimowych, które prowadzi do wzrostu wilgotności w ulu. W zakażeniach istotną rolę oprócz gatunku grzyba, jego inwazyjności i zjadliwości, odgrywają drogi zakażenia oraz warunki środowiskowe. Sprzyjają one nie tylko zakażeniu ale i rozwojowi choroby. Pszczoły zakażają się przez przewód pokarmowy, oskórek i układ oddechowy. Zarodniki, które natrafiają na ciało owada, kiełkują przy odpowiedniej wilgotności i temperaturze, przy czym wyrastająca strzępka grzybni przenika przez oskórek i kolonizuje narządy wewnętrzne. Przy zakażeniach przez przewód pokarmowy lub układ oddechowy, ich kolonizację przez strzępki grzybni poprzedza z reguły zakażenie jamy ciała. W odróżnieniu od grzybów patogennych dla pszczół, grzybnia grzybów niepatogennych przerasta ciało czerwia i pszczół dopiero po śmierci owadów. Działanie patogenne grzybów polega na mechanicznym blokowaniu światła przewodu pokarmowego (aspergiloza, askosferioza), hamowaniu krążenia hemolimfy przez strzępki grzybni (Saccharomyces apiculatus), zaczopowaniu drążności rurek jajnikowych (Melanosella mors apis) oraz wytwarzaniu toksycznych enzymów, które porażają układy i uszkadzają tkanki. Najważniejszą rolę wśród tych enzymów odgrywa chitynaza, proteinaza i aflatoksyny. Obecność strzępek niektórych grzybów powoduje zwyrodnienie komórek fagocytujących i przerastanie układu nerwowego, zaś wytwarzanie toksyn powoduje zaburzenia czynnościowe tych układów. W rodzaju zakażenia dużą rolę odgrywają zarodniki wytwarzane przez grzyby, ich duża przeżywalność i mała wrażliwość na wpływ środowiska zewnętrznego. Zarodniki Ascosphera apis nie tracą żywotności w miodzie podczas zimowli. W zamarłym czerwiu nie giną nawet po 15 latach. Na przebieg zakażenia, chorobę i zarodnikowanie grzybów ma duży wpływ również temperatura i wilgotność. Mikozy rozwijają się na ogół przy wilgotności względnej powyżej 70%; Sezonowe występowanie askosferiozy i aspergilozy wiąże się z nadmierną wilgotnością w gnieździe oraz z zaziębieniem czerwia. Wiele grzybów patogennych dla pszczół- jest saprofitami pyłku, pierzgi i miodu (D. alvei, Saccharomyces, Pichia) lub występuje w spadzi (Aureobasidium pullulans, Melanosella mors apis). W optymalnych warunkach grzyby te nie namnażają się w organizmie pszczół. Dopiero pod wpływem czynników usposabiających i przy obniżeniu odporności rozwija się zakażenie. W przebiegu prawie wszystkich grzybic występują kolejno następujące po sobie stadia choroby: podrażnienie i niepokój, następnie porażenie i śmierć. Ciało chorych owadów traci turgor, twardnieje i zmienia się w zmumifikowaną masę. Bardzo często ciało martwego czerwia lub pszczół przerasta grzybnia.