Choroba polega na składaniu niezapłodnionych jajeczek przez matki trutowe lub czerwiące robotnice (trutówki fizjologiczne) w komórkach pszczelich. Rozwijające się z niezapłodnionych jajeczek larwy wyprostowane są większe od larw robotnic i nie mieszczą się w komórkach plastra. Woszczarki przy zasklepieniu nadbudowują górne ścianki komórki i zasklepiają kopulasto wieczko. Plaster w ten sposób jest pokryty garbami, czerw zaś nosi nazwę czerwia garbatego. Etiologia. Przyczyną choroby może być: strutnienie matki spowodowane mechanicznymi uszkodzeniami narządów rozrodczych, chorobami zakaźnymi, nowotworzeniem oraz brak matki i pojawienie się w rodzinie trutówek fizjologicznych. Wygląd zasklepionego czerwia od strutniałej matki i trutówek jest podobny, natomiast sposób składania jajeczek różny. Matki trutowe składają jajeczka regularnie, po jednym do każdej komórki, przeważnie w komórkach pszczelich. Matka trutowa zaczyna zwykle czerwienie w środku plastra. Matki strutniałe dają najczęściej czerw zwarty. Krótki odwłok trutówek uniemożliwia im składanie jajeczek na dno głębokich komórek pszczelich. Czerwią one na niedużej powierzchni plastrów składając po kilka, a nawet kilkanaście jajeczek do jednej komórki, nie tylko na dno, ale i na ściany, niekiedy nawet do komórek, w których rozwijają się larwy. Czerw trutowy jest czerwiem rozstrzelonym. Jest on rozciągnięty przy tym na większej liczbie plastrów. Patogeneza. Niedożywiony czerw z reguły zamiera. Ciało zamarłych larw wiotczeje, ulega bakteryjnemu rozkładowi, zmienia Się w wodnistą masę o gnilnym lub kwaśnym zapachu i jest łatwo usuwalne z komórek. Wytwarzające się w trakcie gnicia gazy wysuwają zamarły czerw pod zasklep. Z larw, które pozostały przy życiu, wygryzają się karłowate trutnie. Objawy choroby. Charakterystycznym objawem jest występowanie czerwia garbatego zwartego (od strutniałych matek), czerwia garbatego rozstrzelonego (od trutówek fizjologicznych), karłowatych trutni oraz gnicie czerwia garbatego. Rozpoznanie choroby. Jest ono możliwe na podstawie charakterystycznego wyglądu plastrów (czerw garbaty) oraz wysuwaniu zamarłego” czerwia pod zasklepy. Badanie bakteriologiczne w kierunku swoistej patogennej flory bakteryjnej jest ujemne. Zwalczanie. Postępowanie lecznicze jest uzależnione od przyczyny choroby. W przypadku strutnienia matki zaleca się usunięcie plastrów z czerwiem garbatym lub ścięcie zasklepów nożem, podanie plastrów ze ściętymi zasklepami do oczyszczenia zdrowej rodzinie oraz wymiana matki trutowej na młodą, zdrową, płodną matkę. Trudniej jest uratować pień z trutówkami fizjologicznymi, ponieważ nie można z łatwością odróżnić trutówek od innych pszczół, robotnice zaś niechętnie przyjmują podanie nowej matki. Wskazane jest ratowanie jedynie rodzin silnych. Słabe rodziny należy połączyć z innymi rodzinami Jedną z metod wprowadzania nowych matek do rodzin z trutówkami jest wpuszczenie młodej, niezapłodnionej matki wprost z matecznika przez wylot ula. Często zalecane jest przeniesienie ula z chorym czerwiem kilkanaście metrów dalej i wstawienie na jego miejsce ula z jednym lub dwoma plastrami czerwia obsiadanego przez młode pszczoły, plastrami z pyłkiem i miodem i matką izolowaną w klateczce (otworek w klateczce należy zasklepić kawałkiem węzy). Pszczoły z odstawionego ula wytrząsa się na płachtę lub papier, z którego jedynie robotnice wracają na dawne miejsce, trutówki zaś nie znajdują drogi powrotnej. Niekiedy zamiast wytrząsania pszczół z odstawionego ula, pozostawia się go przez 1÷2 dni na nowym miejscu, skąd robotnice powracają powoli do ula usytuowanego na dawnym miejscu. Po 1÷2 dniach robotnice uwalniają matkę z klateczki. Stosowana jest również metoda przegłodzenia pszczół z pnia trutowego w transportowce i osadzenia ich w odkładzie z nową matką. Bardzo dobre efekty uzyskiwano po zmianie pnia trutowego i pnia normalnego, przy jednoczesnym podaniu trutówkom w klateczce matki z pnia zdrowego. Po kilku godzinach następuje wymiana pszczół w obydwu ulach. Wtedy podaje się zdrowej rodzinie młodą płodną matkę. Zapobieganie. Występowaniu czerwia garbatego zapobiega niedopuszczenie do wystąpienia trutówek w rodzinie. W tym celu w czasie każdego przeglądu należy znaleźć matkę, zwracać uwagę na obecność, rozmieszczenie i wygląd czerwia. W przypadku braku matki, należy szybko podać rodzinie nową matkę.
