Jest to choroba czerwia trutowego i robotnic, która rozwija się w następstwie długotrwałego obniżenia temperatury czerwia i prowadzi do zamierania czerwia zasklepionego w stadium poczwarki, rzadziej w stadium czerwia odkrytego. Choroba występuje na wiosnę ijesienią, najczęściej w maju i w pierwszej połowie czerwca, przy zbyt szybkim poszerzaniu gniazda oraz nieprawidłowym ułożeniu plastrów w gnieździe wiosną. Usposabia, wg niektórych autorów, do rozwoju grzybicy otorbielakowej. Etiologia. Przyczyną choroby jest silne ochłodzenie czerwia związane z gwałtowanym spadkiem temperatury powietrza. Rozwojowi choroby sprzyja: zmniejszenie liczby pszczół lotnych na skutek chorób lub zatruć, co pociąga za sobą pozostawienie części czerwia, głównie czerwia trutowego oraz czerwia usytuowanego na plastrach skrajnych poza kłębem, obfite czerwienie matki; na skutek zachwiania stosunku czerwia do pszczół karmicielek, części obwodowe plastrów zaczerwiohych nie są obsiadane przez pszczoły i pozostają bez opieki, brak pokarmu; niedożywiony czerw jest bardziej podatny na zaziębienie w porównaniu do czerwia normalnie odżywianego. Patogeneza. Obniżenie temperatury powietrza do 0° powoduje skrócenie czasu trwania anabiozy do 1÷1,5 godziny i padanie czerwia po około 20 godzinach. U czerwia oziębionego do -5°C, okres anabiozy wynosi 0,5÷1,0 godz, przy czym czerw ginie po 5 godzinach. Najbardziej podatne na działanie niskiej temperatury są poczwarki, mniej larwy i stadia rozwoju zarodkowego pszczoły. Oziębienie czerwia przyczynia się do obniżenia tempa przemian metabolicznych w następstwie zaburzeń enzymatycznych oraz przesunięcia rozmieszczenia wody w organizmie. Ułatwione przenikanie drobnoustrojów z przewodu pokarmowego do hemocelu w niższej temperaturze prowadzi do rozwoju posocznicy. Objawy. Nasilenie choroby zależy od natężenia i czasu działania obniżonej temperatury, ilości czerwia i siły rodziny oraz od jej ząppatrzenia w pożywienie. W rodzinach o dużej ilości czerwia oraz w rodzinach słabych procent zachorowań jest duży. Czerw ulega zaziębieniu i zamiera zwartymi płatami na bocznych i dolnych częściach plastrów oraz na skrajnych plastrach gniazdowych, tj. w miejscach rzadko obsiadanych przez pszczoły, a tym samym najbardziej podatnych na szybkie ochłodzenie. Wygląd zamarłego czerwia zależy od stadium jego rozwoju, w którym wystąpiły zachorowania i zamieranie. Larwy w komórkach niezasklepionych „obrzękają”, oskórek matowieje i szybko zmienia zabarwienie z perłowobiałego na ciemne. Zamarły czerw o konsystencji wodnistej niekiedy wydziela woń siarkowodoru. Zmiany w czerwiu zasklepionym są możliwe do stwierdzenia po usunięciu zasklepów przez pszczoły oczyszczające komórki plastrów lub przez pszczelarza. U larwy wyprostowanej, w miarę postępującego procesu gnilnego, w tylnym odcinku ciała pojawia się ciemnozielona plama, która zmienia zabarwienie na szarozielone, a następnie brązowe. U poczwarek szybko ciemnieją oczy, poczwarka usuwa się na dno komórki i zmienia się w ciemno zabarwioną mumię ułożoną luźno w komórce. Rozpoznanie choroby jest możliwe na podstawie analizy danych z wywiadu (choroba wystąpiła po okresie chłodów lub gwałtownej utracie dużej liczby pszczół), objawów i zmian chorobowych. Zwalczanie i zapobieganie. Wskazane jest zawężenie i ocieplenie gniazda oraz zaopatrzenie rodziny w pokarm. W przypadku zmniejszenia liczby pszczół lotnych rodzinę należy wzmocnić młodymi pszczołami. Wystąpieniu zaziębienia czerwia zapobiega: utrzymanie w pasiece jedynie silnych rodzin, dostosowanie wielkości gniazda do siły rodziny, ocieplenie gniazda w okresie chłodów, zaopatrzenie rodziny w pokarm.
