Choroby wirusowe czerwia i pszczół

Wirusy izolowane od pszczół należą do nielicznej grupy wirusów, które nie wytwarzają kryształo-podobnych wtrętów (inkluzji) typu poliedrów lub granul w zakażonych komórkach. Charakteryzują się one dużą swoistością gatunkową. Spośród wszystkich dotychczas znanych wirusów patogennych dla pszczół, jedynie dwa wirusy: wirus ostrego paraliżu i wirus Nodamura mają alternatywnego żywiciela. Wirusy pszczół mogą wywoływać zakażenia zarówno u czerwia jak i u pszczół dorosłych. Istnieją jednak wirusy patogenne jedynie dla osobników dorosłych lub tylko dla czeriwa. Prawie wszystkie wirusy pszczół wywołują zakażenia latentne. Dużą rolę w indukcji tych zakażeń odgrywają czynniki genetyczne i warunki środowiskowe m.in. nadmierne przegrzanie lub oziębienie, nieodpowiednia wilgotność, nadmierne zagęszczenie, zaburzenia w odżywianiu (szczególnie głodzenie), działanie środków chemicznych i niektórych leków, zatrucia, promienie ultrafioletowe, urazy mechaniczne. Wykazano również, że na paraliż chorują jedynie osobniki o wrodzonej podatności Istnienie różnic genetycznych jest najprawdopodobniej przyczyną występowania dwóch syndromów chorobowych u pszczół zakażonych wirusem paraliżu chronicznego. Stwierdzono również istnienie ścisłej zależności między rasą, a nawet szczepem pszczół i podatnością na zakażenie określonym rodzajem wirusa. Ważną rolę w zwiększeniu podatności na zakażenie, a także indukcji zakażeń latentnych w zakażenia jawne, odgrywa rodzaj pokarmu i temperatura otoczenia. Na podstawie badań nad patogenezą paraliżu powolnego wysunięto hipotezę o udziale mieszanych zakażeń wirusowych w etiologii niektórych chorób. Według tej hipotezy występowanie określonych objawów chorobowych u pszczół chorych wiąże się z różnicami ilościowymi i jakościowymi między wirusami współzakażającyml Wykazano np., że wirus X powoduje zaostrzenie objawów chronicznego paraliżu. Podobne zjawisko opisano w przypadku wirusa X i choroby woreczkowej czerwia. Pszczoły zakażone obydwoma wirusami szybko padają. Natomiast zakażenie każdym z wirusów oddzielnie nie powoduje zachorowań. Wirusy patogenne dla pszczół, za wyjątkiem wirusa choroby woreczkowej czerwia należą do rodziny Picornaviridae. Zarówno w ciałkach wtrętowych jak i w cytoplazmie nie są one otoczone białkową matrix, czym różnią się od wirusów poliedroz i granuloz innych owadów. Wirusy pszczół zawierają w cząsteczce kwas nukleinowy typu RNA. Wyjątek stanowi niepatogenny wirus o cechach wirusa tęczowego izolowany z Apis indica, który zawiera DNA. Wirus ten replikuje się w organizmie pszczół po zakażeniu doświadczalnym.