Zasady terapii chorób czerwia i pszczół

Zapobieganie i zwalczanie chorób zakaźnych czerwia i pszczół stanowi kompleks zabiegów hodowlano-sanitarnych oraz postępowanie lecznicze. Zabiegi lecznicze polegają na stosowaniu leków hamujących rozwój lub niszczących czynnik chorobowy w organizmie. Stosowanie chemioterapeutyków w terapii chorób zakaźnych i inwazyjnych czerwia i pszczół ma w każdym przypadku charakter leczenia przyczynowego (etiotropowego). Wybór skutecznie działającego chemioterapeutyku jest uzależniony od: etiologii choroby (wirusy, riketsje, bakterie, grzyby, pierwotniaki, roztocza, pasożytujące owady), wrażliwości czynnika etiologicznego na dany lek, stadium rozwojowego owada, w jakim występuje choroba (czerw, owad doskonały), lokalizacja procesu chorobowego (posocznica, przewód pokarmowy, układ wydalniczy, oddechowy, powłoki ciała), farmakodynamiki le.ców branych pod uwagę (szybkość eliminacji z ustroju, stężenie i okres jego utrzymywania się w organizmie), toksyczności środków leczniczych dla czerwia i pszczół, sposobu podania i dawkowania, działania ubocznego chemioterapeutyków (zaburzenia w biocenozie, supresja mechanizmów obronnych), „atrakcyjności” dla robotnic i czerwia. W wyborze środków leczniczych należy uwzględnić ponadto: czas utrzymywania się środków leczniczych i ich aktywność w produktach pszczelarskich, głównie w miodzie przeznaczonym do konsumpcji, działanie pobudzające lub hamujące czerwienie matki, produkcyjność rodziny oraz wpływ na średnią długość życia robotnic, okres podawania leków (przed głównym pożytkiem, w okresie pożytku, dokarmianie zimowe), stabilność chemioterapeutyków w materiale stosowanym do podkarmiania rodziny. Dobór odpowiednich środków leczniczych jest bardzo trudny. Często leki, które in vitro działają bardzo skutecznie, nie pobierane są przez pszczoły z pokarmem (nie są atrakcyjne), działają toksycznie w dawkach nieznacznie przewyższających dawkę terapeutyczną, hamują czerwienie matek lub powodują wystąpienie dysbakterioz. Bardzo ważne jest dawkowanie leków. Względnie ścisłe dawkowanie jest możliwe w przypadku leków stosowanych drogą ente- ralną w formie dodatku do pokarmu. W przypadku preparatów stosowanych w formie napylania lub dymu tej możliwości brak. Ponieważ niektóre preparaty pasożytnicze (Folbex, fenotia- zyna, nikotyna) działają wyłącznie na niektóre stadia rozwojowe pasożytów, zachodzi konieczność kilkakrotnego powtarzania zabiegów leczniczych. Zabiegi te powinny być ściśle skorelowane z cyklem rozwojowym pasożytów.