Sulfonamidoterapia

Sulfonamidy są pierwszymi lekami przeciwbakteryjnymi, które wprowadzono do leczenia chorób zakaźnych pszczół. Sulfonamidy są kompetycyjnymi antagonistami kwasu amino-benzoesowego. Działanie bakteriostatyczne sulfonamidów polega na hamowaniu syntezy zasad purynowych niezbędnych do syntezy kwasów nukleinowych. Efekt terapeutyczny sulfonamidów objawia się dopiero po pewnym czasie, gdy komórki bakteryjne po wyczerpaniu zapasów kwasu foliowego tracą zdolność jego syntezy. Zahamowanie wzrostu bakterii pod wpływem sulfonamidów ma charakter odwracalny. Sulfonamidy działają bakteriostatycznie zarówno na drobnoustroje Gram dodatnie i na Gram ujemne. Ich skuteczność zależy od rodzaju bakterii i rodzaju sulfonamidu. Na sulfonamidy nie są wrażliwe drobnoustroje, które do swojego wzrostu nie wymagają kwasu pteroiloglutaminowego. W leczeniu sulfonamidami należy bezwzględnie przestrzegać odpowiedniego ich dawkowania. Przy podawaniu sulfonamidów w zbyt niskich dawkach lub w przypadkach profilaktycznego ich stosowania w dawkach nie dających stężenia terapeutycznego w tkankach, rozwija się lekooporność. Z tego względu sulfonamidy należy stosować możliwie jak najwcześniej w dużej dawce nasycającej. Obserwowany w ostatnich latach wzrost liczby szczepów Bac, larvae opornych na sulfonamidy wskazuje na konieczność każdorazowego oznaczania wrażliwości szczepów izolowanych z przypadków zgnilca złośliwego na te preparaty. W celu wyeliminowania konieczności częstego podawania sulfonamidów, a także zmniejszenia ich dawki, wprowadzono kombinacje sulfonamidów z trimetoprimem. Dzięki nim, oprócz spotęgowanego działania przęciwbakteryjnego, uzyskano efekt bakteriobójczy i szersze spektrum działania przy niskim stopniu narastania oporności szczepów bakteryjnych. Bakterie oporne na działanie sulfonamidów są w większości przypadków wrażliwe na kombinacje sulfonamidów z trimetoprimem. Mechanizm działania sulfonamidów potencjowanych trimetoprimem polega na hamowaniu wzrostu i podziałów bakterii na drodze podwójnego bloku metabolizmu komórki bakteryjnej. Sulfonamidy blokują syntezę kwasu foliowego, trimetoprim zaś uniemożliwia dalsze jego przemiany. Sulfonamidy stosowane w lecznictwie pszczół muszą cechować się: skutecznością terapeutyczną, względnie dużą stabilnością w materiale stosowanym do podkarmiania pszczół przy jednocześnie szybkiej ich inaktywacji w miodzie, brakiem lub niską toksycznością dla czerwia i pszczół, dobrą rozpuszczalnością w wodzie, atrakcyjnością dla pszczół. Powyższe wymogi, z wyjątkiem szybkiej inaktywacji w miodzie, spełnia sulfatiazol sodowy, sulfadiazyna, śulfaguanidyna i polisulfamid. Z sulfonamidów potencjowanych trimetoprimem – biseptol i trimerazin. Ze względu na dużą stabilność w miodzie nie należy ich stosować w okresie głównego pożytku.