Patofizjologia zatruć środkami ochrony roślin

Objawy kliniczne zatruć pestycydami są zwykle złożone przy czym uszkodzenia przez nie wywołane są mało charakterystyczne. Zatrucia manifestują się podnieceniem, utratą zdolności lotnych, podrażnieniami i drgawkami, biegunkę lub wymiotami (wole miodne zatrutych owadów nie zawiera nektaru). Mechanizm działania toksycznego większości pestycydów na poziomie organizmu jest złożony, a charakter zmian i ich natężenie są często bardzo podobne. Zatrucia niektórymi środkami ochrony roślin, wywołane zwłaszcza przez pestycydy fosforoorganiczni torowane węglowodory, o wielostronnym działaniu na organizm pszczół, powodują padanie pszczół bezpośrednio po ekspozycji z trucizną lub na drodze powrotnej do ula, przy braku jakichkolwiek uprzednich objawów. Pestycydy chloroorganiczne (polichlorowe) są przede wszystkim truciznami kontaktowymi. Owady ulęgają zatruciu na skutek resorpcji substancji toksycznej przez powłoki zewnętrzne. Działają one również po przedostaniu się przez przewód pokarmowy i układ oddechowy. Związki te różnią się znacznie budową chemiczną i zawartością chloru w cząsteczce, co wpływa na ich właściwości chemiczne, fizyczne i toksyczność. Dobrze rozpuszczają się w rozpuszcz w rozpuszczalnikach organicznych, tłuszczach, woskach. Praktycznie są nierozpuszczalne w wodzie. Mechanizm działania węglowodorów chlorowanych polega na hamowaniu utleniania tkankowego przez blokowanie oksydazy cytochromowej, zaburzenia w syntezie ATP poprzez hamowanie Mg2+ ATP-azy i Na+-K+ ATP-azy oraz przez wywoływanie zmian w rozpuszczalności błon dla jonów sodu i chloru. Powodują one również zaburzenia aktywności mitochondriów komórkowych i działają jako trucizny aksonów. Objawy występują szybko po zatruciu. Po krótkotrwałym okresie podniecenia występuje paraliż i padanie zatrutych owadów. Dość wyraźne zmiany występują przy zatruciach pokarmowych. Nabłonek komórek jelita środkowego ulega obrzękowi i wakuolizacji, perystaltyka przewodu pokarmowego jest przyspieszona. U pszczół zatrutych DDT na drodze kontaktowej po 2÷4 godzinach występują porażenia, które objawiają się przewracaniem na grzbiet zatrutego zajada. Śmierć następuje po około 12 godzinach.