Insektycydy kontaktowe

Insektycydy kontaktowe, najpowszechniej obecnie stosowane, działają trująco po zetknięciu się z oskórkiem ciała owadów. Mechanizm ich działania jest różnorodny. Na przykład węglowodory chlorowane po przeniknięciu przez oskórek inaktywują enzymy komórkowe (głównie ATP-azę). Oleje mineralne otaczają ciało owada nieprzepuszczalną dla powietrza błonką, co w efekcie prowadzi do śmierci przez uduszenie. Pestycydy gazowe przenikają przez tchawki lub oskórek do wnętrza ciała. Należy mieć na uwadze, że wiele pestycydów wykazuje równocześnie toksyczność kontaktową, żołądkową i gazową. Toksyczność pestycydów zależy od warunków atmosferycznych, które z jednej strony działają wzmacniająco lub osłabiająco na aktywność substancji trującej i szybkość jej inaktywacji, z drugiej strony wpływają na organizm pszczół poprzez zwiększenie lub zmniejszenie jego podatności na zatrucie. Ważną rolę, szczególnie w przypadku pestycydów fosforoorganicznych, odgrywa wiek pszczół. Wyższe temperatury powietrza obniżają toksyczność niektórych preparatów. Na przykład Fosdrin cechuje się 100% toksycznością w temperaturze 2÷3°C, zaś w temperaturze 11÷12°C jego toksyczność obniża się o około 50%. Emulsja DDT po 24 godzinnym działaniu temperatury 24÷40°C traci 50% swojej aktywności wyjściowej. HCH w temperaturze 25÷28°C traci po 30 godzinach całkowicie toksyczność dla pszczół. Trujące właściwości HCH utrzymują się na roślinach przez 1÷4 dni, przy niższej zaś temperaturze okres ten przedłuża się o dalsze 1÷4 dni. Metoksychlor zaliczany do III klasy toksyczności dla pszczół, w temperaturze poniżej 20°C ma toksyczność zbliżoną do preparatów z klasy I. Toksyczność wielu preparatów nieorganicznych, głównie związków arsenu i fluoru, jak również Malationu (Sadofos płynny 30) wzrasta w temperaturach wyższych. Ten wzrost toksyczności można wytłumaczyć zwiększoną przemianą materii w organizmie pszczół w wyższych temperaturach. Oprócz temperatury ważną rolę odgrywa nasłonecznienie, które przyspiesza rozkład wielu pestycydów. DDT pylisty po 20 godzinach eksponowania na promienie słoneczne traci około 22% aktywności wyjściowej. Wiatr, opady, duża wilgotność zmniejszają ilość toksycznych preparatów na roślinach. Szczególnie szybko są spłukiwane preparaty dobrze rozpuszczalne w wodzie. Podatność pszczół na toksyczne działanie pestycydów zależy również od stanu fizjologicznego i biologicznego rodziny, a ponadto w przypadku przynajmniej niektórych pestycydów od wieku pszczół. Najbardziej narażone na zatrucia chemiczne są zbieraczki podczas zbierania zatrutego nektaru. Mniej eksponowane są pszczoły niewylatujące z ula oraz czerw. Do zatrucia tych ostatnich dochodzi dopiero gdy zbieraczki przyniosą do ula zatruty pokarm. Rodziny silne, o dużej liczbie pszczół lotnych ulegają szybciej zatruciom w porównaniu do rodzin słabych, o mniejszej liczbie pszczół wylatujących na pożytki. Większa podatność zbieraczek w porównaniu do karmicielek na zatrucia pestycydami fosforoorganicznymi jest uwarunkowana niższym poziomem acetylocholiny w układzie nerkowym u z : raczek (70 j/mózg) w porównaniu do karmicielek (142,5 j/mózg). W celu niedopuszczenia do zatrucia pszczół po zabiegach opylania lasów oraz wykluczenia możliwości zanieczyszczenia miodów resztkami pestycydów, należy wywozić pasieki poza obręb zagrożenia i powracać z nimi do lasu po okresie prewencji. 40-dniowy okres prewencji ma DDT i HCH, 30-dniowy – Krzewotoks, Antyperz, Sys67, Toksafen, 21-dniowy — Gramoksan. Cesatop, Gesaprim, Prometrin, 14-dniowy — preparaty fosforoorganiczne i fungicydy. Spośród biologicznych środków ochrony roślin, przypisuje się pewne działanie toksyczne jedynie egzotoksynie Bacillus thuringiensis. Niepatogenne dla pszczół są stosowane w ochronie roślin i wirusy poliedroz i granuloz, spory i kryształki B.moritai, B. sphaericus iB. popilliae.