Do chorób o niewyjaśnionej etiologii należy czerwienie trutowe matek i choroba tworzenia kłębu. Na temat przyczyn tych chorób można znaleźć w piśmiennictwie wiele hipotez. Czerwienie trutowe matki — Infecundatio femelle. Choroba polega na składaniu przez matki niezapłodnionych jajeczek do komórek pszczelich. Rozwijające się larwy na skutek nieodpowiedniego karmienia giną lub są niedożywione. Larwy nie mieszczą się w komórkach pszczelich plastra, i dlatego woszczarki nadbudowują komórki. Robotnice zasklepiają czerw wypukłymi wieczkami, w następstwie czego na komórkach plastrów tworzą się charakterystyczne garby. Etiologia. Czerwienie trutowe matki może występować fizjologicznie, przejściowo u młodych matek oraz u matek starszych po wyczerpaniu zapasu plemników w zbiorniczku nasiennym. Patologiczne czerwienie matek jest następstwem urazów mechanicznych układu rozrodczego, zamierania plemników na skutek zaziębienia oraz procesu zakaźnego, najprawdopodobniej natury wirusowej w układzie rozrodczym matki. Strutnienie matek na tle zakaźnym występowało powszechnie w 1963 r. w Szwajcarii. Chorowały jednoroczne i dwuletnie matki ras rodzimych, rasy włoskiej i matki nierasowe. Czynnik zakaźny zakażał wszystkie tkanki pochodzenia ektodermalnego (zbiorniczek nasienny, nabłonek jajowodu, pochwy i gruczołu Dufour’a, nabłonek jelita tylnego, cewek wydal- niczych, enocyty ciała tłuszczowego, nabłonek tchawek, komórki nerwowe, gruczoły wydzielania wewnętrznego i gruczoły ślinowe). W jądrach zakażonych narządów występowały ciałka wtrętowe o średnicy 5^8 pm. Obserwowano również uszkodzenie plemników w zbiorniczku nasiennym matki (obrzęk główek plemników, utrata ruchliwości). Objawy. Charakterystycznym objawem jest pojawienie się na plastrze czerwia garbatego zwartego. Czerw usytuowany jest w części środkowej plastra w kształcie koła lub elipsy. Zamarłe larwy są wiotkie, konsystencji mazisto-wodnistej. Wydzielają one słabo kwaśną woń i dają usunąć się z łatwością z komórek. Z larw, które przeżyją, rozwijają się karłowate trutnie. Zwalczanie i zapobieganie. Wskazana jest jak najszybsza wymiana matki. Plastry z czerwiem garbatym należy usunąć z gniazda. Można po ścięciu zasklepów podać plastry silnej rodzinie do oczyszczenia.
